Niyet Mi, Davranış Mı?

Yazan: -


İlişkilerde (partner, dost, evlat, ebeveyn, iş vb) bazen karşınızdaki insanlardan beklenmedik davranışlar (söz ve hareket) görebilirsiniz. Bir sohbet ya da tartışma esnasında daha öncesinde söylenmemiş bir söz havada uçuverir ve siz bir anda 'nasıl bunu der' diye düşünürken karşıdaki: 'Niyetim bu değildi', 'Kötü niyetle yapmamıştım aslında', 'Niyetim seni incitmek değildi', 'Böyle olsun istememiştim' vb. demeye başlamıştır bile. Ama çoktan incinmişsinizdir. Olup bitenlerden bir şekilde -maddi, manevi- etkilenmişsinizdir. Karşınızdaki insan ise niyetiyle davranışı arasındaki farkı, çelişkiyi kendince giderecek ve mantıklı sayılabilecek bir açıklama bulmaya çalışmaktadır. Sizden de bu açıklamalara tıpkı kendisinin inandığı gibi inanmanızı beklemektedir. Hatta kimisi bunu bir çeşit güven problemine bile dönüştürebilir. Sizin ona kötü niyetli yaklaştığınızı, güvenmediğinizi bu yüzden ona haksızlık ettiğinizi dahi iddia edebilir. Peki gerçekten de biri sizi bir şekilde incitecek söz ve davranışlarda bulunduğunda, sadece niyetine mi bakmalı? Zaman zaman telafisi güç birtakım şeyler yaşamanızı tamamen görmezden gelebilir misiniz? Niyetle davranış arasındaki ilişki nedir? 

Kimi insanların ağızlarına pelesenk ettikleri bir cümle vardır: 'Benim niyetim temiz'. Peki, iyi niyetli olduğunu iddia eden onca insan varsa bunca kötülük nereden geliyor ? Burada bir şeyler eksik ya da yanlış gibi. Bilişsel Davranışçı Terapi(BDT) ve Psikanaliz bizi bu konuda biraz aydınlatabilir diye düşünüyorum.

BDT'ye göre bir davranış oluşumu şu sırayı takip etmektedir: 

Biliş => Duygu => Davranış

Her biri sırayla oluşmalı ve sonrakine etkide bulunmalıdır. Yani bir şey hakkında düşünmeden duygulanım olmaz; duygulanım olmadan da davranışa dökülmez. Kişinin kendisi ve dünyayla ilgili düşünceleri ana noktadadır. Bu düşünceler o kadar hızlıdır ki zihnimizden geçtiklerinin çoğu kez farkında olmayız. Bu yüzden bir şey hakkında duygulanımımızın önce olduğunu zannederiz. Oysa duyguların algılanmasından hemen önce beliren ama çoğu kez farkına varamadığımız şey 'otomatik düşünceler' yani biliştir. Niyetle davranış ilişkisine BDT açısından baktığımızda şunu söylemek mümkün gözüküyor ki kişinin davranışının ortaya çıkışı o şey hakkında düşünmesiyle başlar. Bu sebeple BDT'ye göre, yapılan davranışın niyetten daha önemli olduğunu söyleyebiliriz. 

Niyetle davranış ilişkisine Psikanaliz açısından bakarsak Freud zaten bu konulara epeyce değinmiştir. Dil ve hareket sürçmeleri(parapaxis) ile kişinin benlikçe kabul edemediği bilinçaltı malzemelerini açık ettiğini belirtir. Bilinçdışı, farkında olmadığımız ancak sözlerimizin, duygularımızın ve davranışlarımızın çoğunu yönlendiren birtakım istek, dürtü ve güdülerden oluşmaktadır. Freud, bilinçdışının varlığının yalnızca dolaylı yollarla(rüyalar, sürçmeler, unutmalar) kanıtlanabileceğini belirtmiştir. Bilinçdışındaki malzemeleri bilince çıkarmak ancak sansürden geçebilecek kadar gizlenip çarpıtıldıktan sonra mümkündür. Yani biri size bir davranış ya da sözle, hoş olmayan etkide bulunup 'Niyetim bu değildi' dediğinde bir kez daha düşünün derim :) 

BDT ve Psikanaliz açısından bakıldığında, niyetlerinin sergiledikleri davranışlardan farklı ve iyi olduğunu iddia eden insanların; kendileri, sözleri, davranışları ile yeterince bağlantıda olmadığını düşünmemek elde değil. Olmayan bir şeyi söze, davranışa dökemeyiz. Var olanı görmek, uygun bir yolla ortaya çıkışına izin vermek gerekir. Biraz kendi benliğimizi de kayırma eğilimindeyiz. Kaybetmek istemediğimiz ilişkilerde karşı tarafa dair hoş olmayan düşüncelerimizi bastırıyor, yok sayıyor, ifade etmekten itinayla kaçınıyoruz. Derken niyetimizle davranışlarımızın bağdaşmadığı durumlar içinde buluyoruz kendimizi. Oysa iyisiyle kötüsüyle düşüncelerimizin her birinin varlığını kabul edebilsek daha sağlıklı ifade etme yolları da bulabileceğimizden eminim. Üstelik bu yollar ilişkilerdeki yıpranma payını azaltan, ilişkileri güçlendiren, yakınlık ve paylaşımları arttıran bir hareketin başlangıcı olabilir. 


Yazar : Hacer Çinçik


#Bilişsel #Biliş #Duygu #Duygulanım #Davranış #Niyet #BilişselDavranışçı #BDT #Psikanaliz #Freud #Parapaxis #Bilinçdışı #Sansür #Çarpıtmak #İstek #Dürtü #Güdü #Rüya #Unutmalar #DilSürçmesi #İlişki #Partner #Dost #Evlat #Ebeveyn #Söz #Hareket #İncinmek #Telafi #Kabul #İyi #Kötü #Çelişki #Blog #Blogger #Psikoloji #Yaşam 
Çukurova Üniversitesi, PDR mezunu. İnstagram'da ; Kişisel Blog @hcrcnck ve Fotoğrafçılık @hacerarcoiris Twitter'da ; @nonsiferma Lütfen beni takip etmekten çekinmeyin.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

'Ama sen psikolojik danışmansın!'

Yazan: -
Resim
Bu yazıyı psikolojik danışmanların dertlendiği bir konuya ayırmak istiyorum. Herhangi bir konuşmada, tartışmada ya da insan olarak tepki verdiğiniz herhangi bir durumda hemen ortaya atılan o sinir bozucu cümle :  'Ama sen psikolojik danışmansın!' Bu yazıda bu cümleyi irdeleyeceğim. Açıkçası bu cümleyi bize söylerken tam olarak nasıl bir etkide bulunmayı umuyorlar, merak ediyorum... Üniversitede 'Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik' lisans eğitimine başladığınız anda insanların sizden 'abartılı beklentileri' olduğunu hemen hissediyorsunuz. Bir anda normal insan iken başka bir şeye dönüşüyormuşsunuz sanki sihirli bir değneğiniz varmış da her şeyi bir dokunuşla değiştirebilirmişsiniz gibi davranmaya başlıyorlar. Psikolojik danışman olduğunuzu söylediğiniz her yerde konuşmanın sonu mutlaka 'bir beklenti' cümlesi ile tamamlanıyor. Mesela, mezun olduğunuzda kendisinin sorunları ile ilgilenmenizi, psikolojik sorunlarını çözmenizi talep ediyorlar. Zamanla bu bek...
Devamı

Pamuk Gibi Hayatlar

Yazan: -
Resim
Pamuk gibi beyaz, pamuk gibi temiz, pamuk gibi saf, pamuk gibi yumuşak, pamuk gibi bulutlar... Pamuğa dair birçok benzetme yapılır. Ancak araştırdığıma göre pamuk ile hayat arasında bir benzetme yapılmamış gibi duruyor. O yüzden bu yazıda pamuk ile hayat arasındaki bağlantıları ele alacağım. Saf bir selüloz kaynağı olan pamuk, lifi işlenen ilk bitkidir. Geçtiğimiz yıllarda Mersin - Adana - Osmaniye il sınırlarını kapsayan alanlar, "Çukurova Pamuğu" için coğrafi sınır olarak belirlenmiş. Yaşadığım bölgede yani Çukurova'da "beyaz altın" olarak değerlendirilen "Çukurova Pamuğu" coğrafi işaret alıp Adana'ya tescilli ürün olarak kazandırılmış. Renk özelliğine göre 31- 52 renk aralığında değişim gösteren "Çukurova Pamuğu"nun özelliği veriminin yüksek olması ve coğrafi konumu nedeniyle Türkiye'de ilk hasat edilen ürün olmasıdır. Pamuk tohumunun çimlenmesi insanın doğumu gibidir. Varoluş boyut değiştirir. Biri topraktan biri anne karnından ye...
Devamı

Tırşık : Zehirden Şifaya Yolculuk

Yazan: -
Resim
Tırşık Çorbası ; senede bir kez yediğim bir yemektir. Güçlü bir antioksidan kaynağı, doğal ateş düşürücü, bağışıklık  sistemini güçlendirici, sindirim sistemini destekleyici vs saymakla bitmez faydaları vardır.  Akdeniz ikliminde kendi kendine yetişen ve özellikle Adana, Osmaniye, Kahramanmaraş civarında görülen yabani bir bitkidir. Yerel halklar çeşitli isimler verdiğinden hem yemeğin hem de ana malzemesi olan zehirli otun çeşitli isimleri var. Tırşık çorbasını Tırşik, Tirşik, Andırın Doktoru isimleriyle görebilirsiniz. Ana malzemesi olan Yılan Pancarını ise Andırın Otu, Yılan Bıçağı, Yılan Yastığı, Yaban Pancarı, Zehirli Pancar gibi çeşitli isimlerle görebilirsiniz. Çiğ olarak yenirse zehirleyen (hatta öldürebilen) bu otu acı tadı sebebiyle hiçbir hayvan yemez. Çıplak elle dokunduğunuzda ellerinizi yılan sokuyormuş gibi hissedeceğiniz, canınız yanacağı için mümkünse eldiven ya da herhangi bir malzeme aracılığıyla dokunmanız önerilir.  Oldukça zehirli bir bitki olan Yıla...
Devamı